Yapılarda bir başka önemli konu ise atık su tesisatlarının doğru projelendirilerek uygulanmasıdır. Atık su tesisatları, binadaki tesisatlar içinde en basiti gibi görünse de yapıda yaşam başladığında en çok sorun yaşanılan tesisattır.
Sorunların başında ise Banyo – WC gibi ıslak hacimlerde oluşan, tesisat uygulamasından kaynaklı koku problemi gelmektedir.
Atık su tesisatları projelendirilirken havalık tesisatı çok iyi tasarlanmalı, havalık hatları mümkünse çatıya kadar çıkartılmalı, çatıya çıkış imkanı olmayan lokal hatlarda ise Atık Su Havalandırma Şapkaları kullanılmalıdır.
Havalık tesisatı doğru yapılmayan atık su tesisatlarında, özellikle klozet kullanımı sonrasındaki su akışı, zeytinyağı tenekesinden yağ boşaltmaya benzer; yani vakum etkisi oluşturur. Oluşan vakum etkisi ile klozete en yakın noktadaki yer süzgeci veya duş süzgecinin sifonundaki su akmaya zorlanır, süzgeçte su kalmadığı anda tesisata hava girmeye başlar ve akış düzenli hale gelir ki, tam da bu noktada kötü kokuların iç ortama ulaşmasını sağlayan şartlar oluşur. İyi tasarlanmış bir havalık tesisatında klozetteki su akışı başladığı andan itibaren tesisat hava almaya başlar ve su akışı düzenli halde sağlanır.
Süzgeçlerdeki sifonlar, içinde belli miktarda suyu tutarak kötü kokunun ortama ulaşmasını engellemek için tasarlanmıştır. Günümüzde bir çok yapıda yerden ısıtma sistemleri uygulanmakta, zeminin ısınması ise özellikle kış aylarında süzgeç içindeki suyun buharlaşarak azalmasına veya tamamen kaybolmasına sebep olmaktadır. Bu durum göz önüne alındığında, kullanılacak olan süzgeçlerin de kaliteli olması gerekliliği ortaya çıkar. Sifonda biriktirdiği su haznesi geniş olan ve hatta kuru çalışmaya uygun olan süzgeçler tercih edilmelidir.
Tesisatta akış olmadığı zamanlarda, ana kolon hatlarından gelebilecek kötü kokular çatıya çıkan havalık hatları ile bertaraf edilirler. Lokal hatlarda kullanılan Atık Su Havalandırma Şapkaları ise akış anında içine hava girişine müsaade eden, akış bittiği anda ise hava akışını keserek kötü kokuların çıkışına izin vermeyen yapıda tasarlanmış olup, uzun yıllar güvenle kullanılabilecek ekipmanlardır. Atık su havalık hatlarının çatı çıkışlarında, boru bir şaft içinde kalmıyorsa, çatı üzerinde lodos, vb. hava şartlarında boru içine havayı geri tepmeyecek şekilde uygun Atık Su Havalık Çatı Geçiş Parçaları kullanılmalıdır.
Atık su tesisatının bina dışına çıkışlarında ise Atık Su Cekvalfleri tasarlanmalıdır. Atık Su Cekvalfleri yoğun taşkanlarda kanalizasyon hatlarındaki pis suyun boru yolu ile bina içine girmesini engellediği gibi, böcek, fare, yılan gibi istenmeyen canlıların da binaya girişini engellemektedir. Asıl kullanım amacı bu olmamakla beraber kötü kokuların girişini de azaltmaktadır. Atık Su Cekvalfleri bina temelinden çekilen tesisatlarda temel içine monte edilmeli ve sonradan müdahale etmeye uygun bir kapağı bulunmalıdır. Tavandan çekilerek bina dışına çıkan hatlarda ise tavanda ulaşılabilir bir noktaya veya bina dışındaki atık su rögarının içine monte edilmelidir.
Binaların çoğunda, toprak altında bodrum katlar oluşturulmakta ve bu katlardaki atık su tesisatları da, atılan radye temelin içinde döşenmektedir. Temel içinde döşenen tesisatlarda dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, beton dökümü esnasında borunun hareket etmesini önleyecek ve su akar kotunu bozmayacak boru taşıyıcı önlemlerin alınmasıdır. Genelde yapılan uygulamalarda boruların telle temel üst demirine bağlandığı görülmektedir. Bu gibi uygulamalarda, beton dökülürken borular sağa-sola-aşağı-yukarı 4 yöne de hareket edebilmekte, yer yer çökmeler oluşacağı gibi, boru hattında ters eğimler de oluşabilmektedir. Beton döküldükten sonra tespit edilebilen bu gibi hataların giderilmesinin tek yolu temel betonunu kırmak, demirleri kesmek ve tesisatı çalışır hale getirmeye çalışmaktır ki, inşai olarak zor ve pahalı olmasının yanında ilk yapılan temel demiri imalatları gibi düzgün olmayacağı da kaçınılmazdır.
Temel içi atık su uygulamalarında boruların demirlere bağlanmadan beton üzerine Konsollama yöntemi ile taşınması en doğru çözümdür. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu, temel betonunun üzerindeki su izolasyonunu koruyan koruyucu beton kalınlığını öğrenmek, konsol sabitlemeleri için açılacak delikleri izolasyona zarar vermeyecek şekilde yapmaktır. Konsol üzerinde taşıtılan borular beton dökümü esnasında hiç bir yöne hareket etmez ve akar kotlarını korurlar.
Yeni binalarda ıslak hacimlerde düşük döşeme öngörülmediği için hatların bir çoğu tavanlardan çekilmektedir. Tavandan çekilen atık su hatları, asma tavan kotlarına uygun olarak çekilmeli ve Asma Tavan içindeki diğer tesisatlar ile çakışma olmayacak şekilde planlanmalıdır. Planlanmamış bir tesisatta çakışmalar olması durumunda ya borulara gerekli eğim verilememekte ve bazı yerlerde ters eğimler oluşmakta ya da asma tavan yükseklikleri planlananın dışına çıkılarak mahal tavan yüksekliklerinin düşük olmasına neden olmaktadır. Tavandan çekilen atık su hatlarında gözlemlediğimiz önemli konulardan bir diğeri de, boruların tavana montajında kullanılan askıların yetersizliği veya yanlış uygulanmış olmalarıdır. Tavandan giden hatlarda boru ek yerlerine yakın noktalarda askılama yapılmalı ve akar kot ayarlanmalıdır. Boru geçişleri için açılmış olan delikler mutlaka kapatılmalı ve etrafına su izolasyonu yapılmalıdır.
Otel ve Restoran mutfakları, endüstriyel yemek dağıtımı yapan catering firmalarının mutfakları, vb. gibi atık suyun içinde yağ barındıran tesislerde, atık su genelde yüksek sıcaklıklarda tahliye edilir. Bu gibi durumlarda atık su boru hatlarında sıcaklık dayanımı açısından pik borular tercih edilmelidir. Yere dökülen malzemelerin hızlıca temizliği ve pişirme sonrası temizlik için mutfak zeminlerinde endüstriyel tip ızgaralar kullanılmalı, bina dışına çıkan yağlı atık su hattı, ana kanalizasyona bağlanmadan önce mutlaka bir yağ ayırıcıdan geçirilmelidir. Belediyeler bu gibi işletmeleri periyodik olarak kontrol ederek, askıda katı madde ve yağ oranlarının belirli değerlerin altında olmasını kontrol etmekte, şartları sağlayamayan işletmelere ise gerekli düzeltmeleri yapmak için belirli bir süre tanımaktadırlar. Bu sürelerin sonunda işletmeler, istenen değerleri sağlayamaz ise büyük para cezaları ödemek zorunda kalmaktadır.
Atık su rögar hatları, binadan çıkan atık su borularının toplandığı ve ana kanalizasyon şebekesine taşındığı hatlardır. Rögar hatlarında geleneksel büz boruların montaj zorluğu ve kırılma riskinin bulunmasından dolayı koruge borular tercih edilmeli; bu borular, üzerindeki toprak yükünden dolayı ezilmeye karşı mukavemetli SN8 sınıfı seçilmelidir. Mümkünse binadan çıkan her atık su hattının önüne bir rögar konularak, ileride oluşabilecek problemlere müdahale etme imkanı sunmalıdır.
Binadan itibaren rögara kadar çekilen boruların oturduğu zemin sıkıştırılmalı, borular güzelce yataklanmalı veya ilave boru taşıyıcı önlemler alınarak, toprak oturdukça borunun da çökmesinin ve ters eğim oluşmasının önüne geçilmelidir. Rögar hatlarının dönüş yaptığı noktalarda ve her 15 mt de bir rögar konularak bakım kolaylığı sağlanmalı ve dönüş yapılan noktalarda tıkanma ihtimaline yer verilmemelidir. Atık Su Rögar altyapıları bina kullanıma açılmadan önce iyice yıkanmalı, borular ve rögarlar içinde bulunabilecek inşai artıklardan temizlenmeli ve su akışının gözle görülür bir şekilde temiz olduğundan emin olduktan sonra teslim edilmelidir.
Binaların çatılarına veya beton zeminlerine düşen yağmur suları, yapıdan kontrollü bir şekilde uzaklaştırılmalıdır. Çatı ve beton alanların hesabı yapılarak buna uygun çapta düşey ve yatay hatlar yapılarak Yağmur suyu şebekesi parsel içinde hazırlanmalı ve bölgede bulunan yağmur suyu kanalına verilmelidir.
Temiz suyun sınırlı kaynaklarından dolayı yeni yönetmeliklerde 2.000 m² inşai alanı bulunan yapılarda yağmur suyunun toplanarak, binadaki rezervuarlarda veya bahçe sulama sisteminde geri kullanılması zorunluluğu getirilmiştir. Mimari proje planlamaları yapılırken Mekanik Tesisat Mühendisi ile görüşülerek, yağmur suyu depolama işi ile ilgili optimum depo kapasitesi tayini yaptırılmalıdır. Yapının bulunduğu bölgede zeminde su bulunması halinde, bina çevre drenaj sisteminin de bu depoya taşınmasında fayda bulunmaktadır.
Çatı yağmur iniş hatlarında, yaprak vb. malzemelerden dolayı dere inişlerinde tıkanmalar yaşanabilmektedir. Dere inişlerine konulan yaprak tutucular ilk yağışlarda doğru çalışsa bile zaman içinde etrafında biriken yaprak vb. maddeler yine tıkanmaya yol açmakta ve suyun akışını engelleyerek çatı derelerinin taşmasına sebep olmaktadır. Yaprak vb. maddelerin tutulması amacıyla bakım kolaylığı sunan yağmur iniş süzgeçleri kullanılmalıdır.
Zemin suyu olan bölgelerde bina temelini sudan korumak için temel etrafına çevre drenaj sistemleri yapılmaktadır. Çevre drenaj suları mümkünse bir keson kuyuda toplanarak tekrar kullanıma sunulabilmelidir. Toprağa gömülü bodrum katları bulunan binalarda ise binayı sudan koruyabilmek için Derin Drenaj Sistemleri yapılmalı ve buradan alınan drenaj suları bir pompa vasıtasıyla yağmur suyu deposuna pompalanarak tekrar değerlendirilmelidir.
Drenaj hatları, tıkanma ihtimaline karşı belli noktalarda müdahale kapakları olacak şekilde tesis edilmelidir. Tıkanıklık olması durumunda bu boruların içinden basınçlı su ile drenaj hatlarını temizlemek mümkündür. Hatta bazı yapılarda çatı yağmur inişleri direk drenaj hatlarının üzerine bindirilerek hem drenaj hatlarının temizliği sağlanmakta hem de yoğun yağmur sularının bir kısmının infiltrasyon yolu ile toprağa gönderilmesine imkan vermektedir.
İnşai yapıların çoğalmasıyla birlikte azalan yeşil alanlar için genelde her proje kendi içinde bir peyzaj çalışması yapmaktadır. Doğal toprak derinliklerinin bulunmadığı bu alanlarda yoğun yağışlar sonucu biriken fazla su, bitkiye ve çimene zarar vermekte ve lokal olarak toprakta su birikintilerine ve çamurlaşmaya sebep olmaktadır. Bu oluşumun önüne geçmek için peyzaj alanların projesine uygun bir drenaj sisteminin yapılması, bitki için fazla olan suyu ortamdan uzaklaştırarak yeşil alanların daha sağlıklı gelişmesine imkan tanımaktadır. Peyzaj drenajı ile alınan fazla sular tekrar yağmur suyu deposuna veya bahçe sulama deposuna alınarak kullanılabilir.
Copyright © 2021 Berkmekanik Tüm Hakları Saklıdır.
